Dodenherdenking speech 2025 burgemeester Jan Willem Boersma

Dit is de volledige speech van burgemeester Jan Willem Boersma tijdens Dodenherdenking 2025.

Beste inwoners van Alblasserdam, 

Vandaag, op 4 mei, staan we hier samen bij het monument aan de Polderstraat om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Alblasserdam is een hechte gemeenschap, waar we elkaar kennen en steunen. We hebben een rijke dorpsgeschiedenis van veerkracht en moed. Maar dit monument is een tastbare herinnering aan een donkere periode.

80 jaar bevrijding

In Nederland herdenken we dit jaar 80 jaar bevrijding. Er zijn steeds minder mensen die de oorlog hebben meegemaakt. De verhalen worden hierdoor schaarser, maar niet minder waardevol. Het is nog steeds ‘maar’ 80 jaar geleden dat we bevrijd werden van onderdrukking. Nederland kreeg haar vrijheid terug. Een mijlpaal die ons verplicht om na te denken over wat die vrijheid ons heeft gekost. Een oorlog kent geen winnaars, alleen verliezers.  

Zelfs na de bevrijding van de bezetter blijven de littekens voelbaar. We staan hier bij het monument dat de namen draagt van Alblasserdammers die hun leven verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij het zien van de namen op het monument, voelen we de pijn van het verlies. Het zijn de littekens van ons dorp. Alle namen zullen straks worden voorgelezen door een aantal kinderen van groep 8 van de basisschool Het Palet. Zodat zij genoemd blijven worden en we niet vergeten.  

Onlangs sprak ik een Alblasserdammer die tijdens de oorlog geboren is. Hij vertelde me dat zijn vader in de oorlog werd opgepakt en in Kamp Amersfoort werd geplaatst. Na de oorlog mocht zijn vader thuiskomen, maar hij was niet meer dezelfde persoon. Oorlog verandert mensen. Het verandert gezinnen. Misschien heeft u ook zulke verhalen in uw familie. Het is belangrijk dat we deze verhalen blijven vertellen. Aan elkaar en aan de volgende generatie.  

Onderdrukking

Vandaag herdenken we niet alleen de slachtoffers, maar ook de bevrijding van onderdrukking. In het gemeentehuis vond ik een boekje met toespraken gehouden op de interkerkelijke herdenkingssamenkomst op 14 en 15 mei 1945 in de Grote Kerk. Nederland was toen pas enkele dagen bevrijd. Ik lees graag een stukje voor uit het voorwoord: 

“Nederland is weer vrij! Gevoelens van ontroering, van diepe blijdschap over de beëindiging van de bezetting, die zoveel ellende en onherstelbaar leed bracht, vervullen ons allen. (…) Onze gedachten gaan uit naar de rampspoedige Meidagen van 1940, waar naast de militaire offers een groot aantal van onze burgers te betreuren viel. (…) Alblasserdam heeft wel alle oorlogsellende meegemaakt en een waar schrikbewind heeft hier geheerscht. Al deze offers zijn echter niet tevergeefs geweest. Onze nationale zelfstandigheid is echter herwonnen en een nieuwe toekomst gloort.” 

Dit teruglezen raakt mij. Het laat heel treffend zien hoe blijdschap en verdriet naast elkaar bestond.  

In 1945 kregen we onze vrijheid terug. De vrijheid om onze mening te uiten. Vrijheid om samen te komen. De vrijheid om onze levens te leiden zoals wij dat willen. Voor veel van ons is die vrijheid bijna vanzelfsprekend geworden. Maar dat is het niet. Het is iets waarvoor gevochten is en waarvoor grote offers zijn gebracht. Vorige generaties hebben vijf jaar ervaren wat onderdrukking is. Ik vraag me soms af: waarderen we die vrijheid nog wel genoeg? Wat kunnen we doen om die vrijheid te beschermen? In de landelijke spotjes over 4 en 5 mei trof mij een mooie zin: “Vrijheid is de verantwoordelijkheid van iedereen”. Vrijheid is van en voor ons allemaal, maar het geeft ook een verantwoordelijkheid. Om er zuinig op te zijn, om ervan te genieten, om naast jouw vrijheid ook de vrijheid van de ander te zien en te respecteren. Vrijheid is geen gemakkelijk bezit en vrijheid staat ook steeds meer onder druk.

Verbinding

Spanningen in de wereld, zoals de conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten, zorgen voor angst en bezorgdheid. We zien dagelijks beelden van mensen die moesten vluchten. We hebben ook in ons dorp nog steeds een grote groep mensen uit Oekraïne die hier een veilige plek zochten en vonden. En we zien dat ook in Westerse landen sommige vrijheden opnieuw onder druk staan. Steeds meer mensen maken zich zorgen over de wereld waarin onze kinderen en kleinkinderen opgroeien.  

Het is daarom, juist nu, belangrijk om elkaar vast te houden. Laten we de verbinding zoeken, in plaats van tegenover elkaar te staan. Laten we elkaar steunen, ondanks onze verschillen. En laten we elkaar vrijheid gunnen. Ik heb het al vaker gezegd; kijk elkaar in de ogen, heb respect voor elkaar ook als je fundamenteel van mening verschilt.

Kranslegging

Zoals elk jaar zal een leerling van een Alblasserdamse basisschool een gedicht of een verhaal voordragen dat aansluit bij het thema van de herdenking. Dit gedicht biedt een jeugdige kijk op de betekenis van vrijheid en de offers die daarvoor zijn gebracht. Het is altijd bijzonder om te zien hoe de jongere generatie zich verbindt met onze geschiedenis. Dit jaar zal Matt Damme zijn verhaal over opa voordragen. Ik vind het bijzonder en heel mooi dat jongeren het verhaal vertellen van vorige generaties die de oorlog hebben meegemaakt. De verhalen van direct betrokken worden schaarser met het wegvallen van deze generatie. Het is van groot belang om de verhalen te blijven doorgeven en hoe mooi is het dan dat jongeren deze verhalen verder vertellen. Zodat we nooit vergeten hoe hoog de prijs van oorlog was en nog steeds is.  

Vorige week stond op het Raadhuisplein de museumtruck van het Verzetsmuseum in Amsterdam. In deze truck werden de verhalen vertelt van 4 kinderen uit de oorlog. Elk vanuit hun eigen perspectief; het kind van de verzetsstrijder, het kind van de ouders die zich op de vlakte hielden, het verhaal van de Joodse vluchteling en het Nederlandse NSB-meisje. Verhalen die indruk maakten op de kinderen, hun ouders en grootouders die de truck bezochten. Wat zou jij doen in zo’n situatie? Hoe bepaalt jouw situatie en het gezin waarin je leeft je mening over wat vrijheid is? Vragen om over na te denken en met elkaar over in gesprek te blijven.  

Straks zullen we kransen leggen bij het oorlogsmonument. Deze kranslegging symboliseert de verbinding tussen het verleden en het heden en herinnert ons eraan dat de littekens van de oorlog nog steeds voelbaar zijn.

Laten we een moment nemen om stil te staan bij de namen op dit monument. Denk aan hun verhalen, hun offers, en hoe hun moed ons vandaag de dag nog steeds inspireert. Wij, als gemeenschap van Alblasserdam, dragen de verantwoordelijkheid om de herinnering aan deze slachtoffers levend te houden. Samen kunnen we ervoor zorgen dat hun offers nooit vergeten worden. 

Dat de herinnering aan de slachtoffers ons mag inspireren om te blijven strijden voor een wereld van vrede en vrijheid. Laten we deze saamhorigheid en verbondenheid koesteren. 

Dank u wel.