Vragen en antwoorden over PFAS en zwemwater

De uitstoot van PFAS door Chemours (voorheen DuPont) is in de omgeving terecht gekomen. Helaas dus ook in het water in onze regio, zoals sloten en plassen. Het waterschap meet PFAS in deze wateren. Ook in zwemplassen in onze regio. Dat roept de vraag op of je daar wel veilig kunt zwemmen. Om daar antwoord op te kunnen geven, is het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een onderzoek gestart. Dat richt zich op de vraag: hoe veel PFAS krijg je eigenlijk binnen als je in natuurzwemplassen zoals de Merwelanden of het Lammetjeswiel zwemt? En levert dat risico's op voor de gezondheid?

Welke plekken onderzoekt het RIVM?

Het eerste onderzoek richt zich op het zwemwater van De Merwelanden in Dordrecht, Het Lammetjeswiel in Alblasserdam, De Donk in Hoornaar, Vakantiepark Molenwaard in Ottoland en de Slingelandse plassen in Goudriaan. Dit zijn populaire natuurplekken om te zwemmen, zeker in de zomer.

Hoe krijg je PFAS binnen bij het zwemmen?

Het gaat vooral om het water dat je per ongeluk inslikt tijdens het zwemmen. PFAS kan ook via de huid in het lichaam komen, al lijkt dat beperkt. Het onderzoek kent twee kernvragen: hoeveel en welke PFAS is er in de zwemplassen gemeten? En hoeveel water krijgen mensen binnen bij het zwemmen? Door die informatie te koppelen kun je bepalen hoeveel PFAS mensen bij het zwemmen binnenkrijgen en of dat een risico vormt voor de gezondheid. 

Is er al vaker onderzoek gedaan naar zwemmen in water met PFAS?

Ja. In Helmond is zo'n zwemplas onderzocht. Daar was de uitkomst dat je door het zwemmen weinig PFAS binnen krijgt. En dat zwemmen veilig kan. Ook als je er dagelijks zwemt. Ook de Westerschelde is onderzocht. Daar is ook PFAS gemeten, maar ook op deze zwemlocaties is het desondanks veilig om te zwemmen.

Hoe bepaalt het RIVM of het veilig is om te zwemmen?

Dat vraagt ingewikkelde berekeningen. Het komt erop neer dat het RIVM berekent hoeveel zwemmen in water met PFAS bijdraagt aan de hoeveelheid PFAS die iemand binnen krijgt. Daar zitten behoorlijke veiligheidsmarges in. Bijvoorbeeld door ervan uit te gaan dat iemand urenlang en/of dagelijks speelt of zwemt in het water. Ook wordt er rekening gehouden met het feit dat kinderen lichter zijn en dus met een slok relatief meer PFAS binnenkrijgen per kilo lichaamsgewicht. Bij de berekeningen neemt het RIVM mee dat iedereen PFAS binnenkrijgt via andere bronnen, zoals voedsel en drinken, of PFAS-houdende producten. Zwemmen mag daar niet te veel extra aan bijdragen. 

Is er dan geen norm voor PFAS in zwemwater?

Nee, op dit moment niet. Het RIVM adviseerde enkele jaren geleden wel over zo’n norm voor zwemwater. Toen lagen de gemeten gehalten in het zwemwater daaronder. Maar omdat de inzichten in PFAS zijn ontwikkeld en we nu weten dat het ook bij lagere blootstelling risico voor de gezondheid kan geven, is die norm teruggetrokken. Als gemeenten vinden we het jammer dat daar toen niet gelijk proactief op is gehandeld om een nieuwe norm te bepalen. Dan hadden we nu duidelijker antwoord kunnen geven. Maar dat kunnen we niet veranderen. Het belangrijkste is dat die duidelijkheid er nu zo snel mogelijk komt. 

Maar er zijn in de media toch wél normen genoemd? Met schrikbarende cijfers!

Dat klopt. De norm die daar is gebruikt, is die voor veiligheid van oppervlaktewater. Die is heel streng, omdat die ook rekening houdt met de mogelijkheid dat je bijvoorbeeld vis eet uit dat water, of het gebruikt bij het koken. Die norm zegt nog niets over het risico van het zwemmen. Daarvoor moet een zwemwaternorm gebruikt worden. En die is er dus nog niet. 

En wat betekent dat tot die tijd? Mag ik nu wel of niet zwemmen in de zwemplassen?

Deze vraag hebben we uiteraard direct gesteld. Er is op dit moment geen advies voor sluiting van het zwemwater in het Lammetjeswiel, of op andere plekken in Alblasserdam en de regio. De provincie Zuid-Holland is verantwoordelijk voor het zwemwater. Zij kunnen bijvoorbeeld vanwege veiligheid of hygiëne een zwemverbod instellen of een negatief zwemadvies afgeven. Dat is niet gebeurd. 

Als het onderzoek van het RIVM is afgerond, geeft de provincie op basis van die informatie een nieuw advies aan ons. We hopen dat dat er snel is. Zodra we meer weten, informeren we onze inwoners direct. Voor informatie over zwemwater kunt u bellen met de zwemwatertelefoon via telefoonnummer: 0800-9036. Ook kunt u kijken op de website www.zwemwater.nl. Wilt u meer weten of PFAS en gezondheid? Kijk dan op de website van de GGD. Ook bij het RIVM vindt u heel veel informatie over PFAS en de onderzoeken die zijn uitgevoerd.